Danıştay'ın okullarda öğrenci andının okutulmamasına dair kararının gerekçesi belli oldu. Kararda, öğrenci andının içeriğinin anayasa ve kanunlara aykırı olmadığı ve halen eğitim materyali olarak kullanılmaya devam ettiği vurgulandı. Dava konusu yönetmelik değişikliği ile sadece öğrenci andının her sabah topluca okutulmasına son verildiğine dikkat çekilen gerekçede, bu konuda idarenin takdir yetkisi bulunduğu kaydedildi.
Dava süreci1933’ten beri ilköğretim okullarında okunan öğrenci andı, 2013’te yönetmelik değişikliğiyle kaldırıldı. Türk Eğitim-Sen, düzenlemenin iptali için Danıştay’da dava açtı. Danıştay 8. Dairesi, okullarda öğrenci andını kaldıran yönetmeliği oy çokluğu ile iptal etti. Ekim 2018’de alınan kararda, öğrenci andının kaldırılmasına ilişkin değişikliğin haklı ve hukuksal temellere dayanmadığı vurgulandı. Siyasetin gündemine oturan bu karar Milli Eğitim Bakanlığı tarafından temyiz edildi. Temyiz istemi 2 yıl sonra Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nca sonuçlandırıldı. Kurul, bakanlığın temyiz istemini oy çokluğuyla yerinde buldu, iptal kararı bozuldu. Böylece okullarda öğrenci andının okunmamasına dair yönetmelik değişikliğine vize verilmiş oldu.
Gerekçe tamamlandıDanıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 4 Mart 2021 tarihli kararının gerekçesine HABERTÜRK ulaştı. Muhalefet şerhleri ile birlikte 20 sayfayı bulan gerekçeli kararda, Anayasa’nın “Türk” ve “Atatürk milliyetçiliği” tanımları ayrıntılı olarak anlatıldı.
“Türk”lük ve “Atatürkçülük” tanımı hatırlatıldıAnayasa’ya göre “Türk” kelimesinin Türkiye Cumhuriyeti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesi ifade ettiği anımsatılan gerekçede, Atatürk milliyetçiliğinin ise “Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkesi Türk sayan, ırk, dil ve din gibi düşüncelerle yapılacak her türlü ayrımı reddeden, birleştirici ve bütünleştirici bir anlayışı temsil ettiği” belirtildi.
“Yasa bakanlığa takdir yetkisi veriyor”1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Yasası’nın Türk Milletinin bütün fertlerini Anayasa’da belirtilen ilkeler çerçevesinde yetiştirme görevini Milli Eğitim Bakanlığı’na verdiği aktarılan gerekçede, ancak yasanın bu amaç ve ilkelerin öğrencilere kazandırılması sırasında kullanılacak eğitim ve öğretim yönünden bir belirleme yapmadığı anlatıldı. Yasanın, eğitim ve öğretim yöntemleri belirleme konusunda bakanlığa takdir yetkisi verdiğine dikkat çekildi.
Öğrenci andının tarihi süreci anlatıldıDava konusu öğrenci andının ilk halinin dönemin Milli Eğitim Bakanı tarafından hazırlandığı ve 1933 yılında uygulamaya konulduğu anlatılan gerekçe, daha sonra öğrenci andında 1972 ve 1997 yılında öğrenci andının bazı değişiklikler yapıldığı ve her sabah dersler başlamadan topluca söylenmeye başladığı bildirildi. Buna rağmen; ilköğretim ders kitaplarında öğrenci andına yer verilmesinin zorunlu olduğuna dair kuralın halen uygulamada olduğuna dikkat çekildi.
“Sadece okutulup okutulmaması üzerinden inceleme yapıldı”2013 yılında yapılan dava konusu yönetmelik değişikliği ile öğrenci andının ilkokullarda her gün dersler başlamadan önce okutulması uygulamasına son verildiğini hatırlatılan gerekçede, “Atatürkçülüğe, Türklüğe ve bazı ahlaki değerlere yer veren öğrenci andı metnin Anayasa’da ve Milli Eğitim Temel Yasası’nda yer alan temel ilkelere uygun olduğu konusunda taraflar arasında bir çekişme bulunmamaktadır. Bu itibarla uyuşmazlık öğrenci andının içeriğine yönelik olmayıp, meri mevzuata göre hala eğitim ve öğretim yöntemi materyali olarak kullanılmaya devam edilen Öğrenci andının ilkokullarda her gün dersler başlamadan önce topluca okutulup okutulmayacağına ilişkindir” denildi.
“İdarenin takdir yetkisi var”Milli Eğitim Bakanlığı’nın savunmasına da yer verilen gerekçede şu değerlendirmelere yer verildi:
"Bakılan uyuşmazlığın öğrenci andının içeriğinden veya metnin kaldırılmasından kaynaklanmadığı, öğrenci andının ilkokullarda her gün dersler başlatılmadan topluca okutulması uygulamasının kaldırılmasına yönelik olduğu, bu hususta da idarenin takdir yetkisinin bulunduğu ve bu konuda idarenin yargı kararı ile önündeki seçeneklerden birini tercih etmeye zorlanmasının yerindelik denetimi anlamına geleceği sonucuna varılması nedeniyle daire kararında belirtilen bilimsel görüş yaklaşımı yerinde bulunmamıştır. Milli Eğitim Bakanlığı, Türk Milli eğitiminin amaç ve ilkelerinin öğrencilere kazandırılması konusunda kullanılacak eğitim ve öğretim yöntemleri ile materyallerini belirleme hususunda takdir yetkisine sahiptir. Söz konusu takdir yetkisi 2005 yılından itibaren dünyadaki genel eğilimler dikkate alınarak, eğitim ve öğretim materyali olarak kullanılmaya devam edilen öğrenci andının yalnızca derslerden önce her gün topluca okutulmasının kaldırılması yönünde kullanılmak suretiyle tesis edilen dava konusu düzenleyici işlemde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.”
Davayı Danıştay’a taşıyan Türk Eğitim-Sen'den açıklamaÖte yandan davayı Danıştay’a taşıyan Türk Eğitim-Sen de açıklamada bulundu. Türk Eğitim-Sen Genel Başkanı Talip Geylan açıklamasında, "Herkes bilsin ki, eğer ki MEB yeni bir düzenleme yapmaz ise Türkiye sevdalısı öğretmenlerimiz Öğrenci Andı’nı okutmaya ve ihtiva ettiği değerleri öğrencilerimize kazandırmaya devam edecektir" ifadelerini kullandı. Açıklamaya şöyle devam edildi:
"Danıştay kararında MEB’in 2013’te yaptığı değişikliğin hukuka aykırı olmadığına karar veriliyor. Bize göre bu zorlama ve siyasi tasarrufu rahatlatmaya yönelik bir karardır.
Öte yandan gerekçeli kararda hem ‘Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür’ şeklindeki, hem de ‘Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir’ şeklindeki Anayasa maddelerine yer verilirken; MEB’in takdir yetkisine vurgu yapılmasını bir tezat olarak görüyoruz. Üstelik gerekçeli kararda Öğrenci Andı’nın hâlâ eğitim ve öğretim yöntemi materyali olarak kullanılmaya devam edildiği de belirtilmektedir.
O halde bu noktada hem Danıştay’a hem de MEB’e soruyoruz: Öğrenci Andı, içeriği itibariyle hâlâ bir eğitim öğretim materyali olarak geçerli ise, metnin ihtiva ettiği değerler Anayasa ve yasalara uygunluk taşıyorsa ve özellikle de 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan amaçlarla örtüşüyorsa neden öğrenci andı iptal ediliyor.
Öğrenci Andı ders kitaplarında yer alırken, öğrencilere okutulmaması çelişki değil midir? Demek ki MEB Öğrenci Andı’nın faydasına inanıyor olacak ki, ders kitaplarında yer veriyor. Madem öyle Öğrenci Andı’nın tören düzenlenerek okutulması neden istenmiyor?"