Libya siyasetinde kartlar yeniden dağıtılıyor

Libya’da ülkenin tamamını Aralık ayında yapılması planlanan genel seçimlere götürecek olan geçici birlik hükümetini oluşturma konusundaki çalışmalar devam ediyor.

19 Ocak’ta Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde yürütülen, ülkenin farklı bölgelerinden seçilen 75 üyeden oluşan “Libya Siyasi Diyalog Forumu”, yürütme temsilcilerini seçme mekanizmasını kabul etti ve ardından aday müracaatları süreci de başladı. 28 Ocak Perşembe günü sona eren müracaat sürecinin ardından geçiş döneminde kimlerin ülkeyi yönetmeye talip olduğu ortaya çıkacak ve fotoğrafın tamamı görülecek. Geçiş döneminde cumhurbaşkanlığı seviyesindeki Başkanlık Konseyi’nin yanı sıra başbakanın da bulunacağı yeni bir sistem oluşturuluyor.

Yeni yönetimi belirleyecek olan 75 kişinin bulunduğu Siyasi Diyalog Forumu üyeleri, Libya’nın Batı (37 üye), Doğu (24 üye) ve Güney (14 üye) bölgelerini temsil ediyor. Söz konusu üç bölge aynı zamanda seçim bölgesi olarak tanımlanıyor.

Üç ayrı bölge kendi içinde Başkanlık Konseyi Başkanlığı için bir, yardımcısı için iki ve başbakanlık için bir aday olmak üzere dörder aday çıkaracak. Adayların kendi bölgesindeki üyelerin yüzde 70’inin oyunu almaları gerekiyor.

Geçiş döneminde cumhurbaşkanlığı seviyesindeki Başkanlık Konseyi’nin yanı sıra başbakanın da bulunacağı yeni bir sistem oluşturulması hedeflenirken, BM, aday olan isimlerin listesini açıkladı. 

Adaylar kendi bölgelerinde seçildikten sonra ülke geneli için müracaatlarının kabul süreci başlayacak. Burada önemli bir şart bulunuyor: Adayların üç bölgeden en az 17 üyenin onayını da almaları gerekiyor. Batı’dan sekiz, Doğu’dan altı Güney’den ise en az üç üyenin onayını alamayan kişi Libya’nın yönetimine talip olamayacak.

Yetmiş beş üyenin oy kullanacağı genel kuruldaki oylamada, oyların yüzde 60’ını alan adaylar seçimi kazanacak. İlk turda kazanan olmaması durumunda en fazla oyu alan iki aday ikinci turda yarışacak. İkinci turda yüzde 50+1 yeterli olacak.

Başkanlık Konseyi Başkanlığını kazanan adayın iki yardımcısının diğer bölgelerden olması gerekiyor. Söz konusu dört kişi ve kuracakları geçici hükümet ülkeyi 24 Aralık 2021 tarihinde yapılacak olan seçimlere götürecek.

Muhtemel adaylar ve kazanma şansları

Müracaat süresinin 28 Ocak Perşembe günü sona ermesinin ardından, 30 Ocak Cumartesi günü Birleşmiş Milletler (BM) Libya Destek Misyonu (UNSMIL), aday olan isimlerin listesini açıkladı.

Geçiş döneminde cumhurbaşkanlığı seviyesindeki Başkanlık Konseyi başkanının yanı sıra başbakanın da bulunacağı yeni bir sistem oluşturuluyor. UNSMIL Başkanlık Konseyi Başkanlığı için 24, Başbakanlık için ise 21 adayın müracaat ettiğini duyurdu.

Başkanlık Konseyi Başkanı Fayiz es-Serrac’ın yerine ülkenin doğusundan birinin geçme ihtimali yüksek. Libya’nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter yanlısı Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’in en güçlü aday olduğu konuşuluyor.

Eski Milletvekili Eş-Şerif el-Vafi doğudan aday olan diğer siyasetçi. Son birkaç aydan beri adı geçen emekli Büyükelçi Muhammed el-Bergasi de aday listesinde yer aldı.

Salih’in kazanması durumunda iki yardımcısından birinin ülkenin güneyini temsilen halen Serrac’ın dördüncü yardımcısı görevini yürüten Abdulmecid Seyf en-Nasır, batı bölümünü temsilen ise Libya Ordusu Batı Harekât Dairesi Komutanı Usame Cuveyli’nin olması kuvvetle muhtemel.

Gözlemciler, yeni siyasi figürlerin ortaya çıkacağı ve rollerin yeniden dağıtılacağı bu sürecin bir fırsat olduğunu, öte yandan seçilecek yönetimin ülkeye zaman kaybettirmemesi gerektiğini belirtiyor.

Serrac’ın yerine ülkenin batısından birinin geçmesi de söz konusu. Savunma Bakanı Selahaddin en-Nemruş, Serrac’ın yerine geçebilecek güçlü bir aday olarak değerlendiriliyor.

Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri’nin aday olması ise sürpriz bir gelişme olarak yorumlandı. Mişri’nin simgesel bir aday olduğu da konuşuluyor.

Başbakanlık makamı için Türk asıllı Libyalıların yoğun olarak yaşadığı Misrata kentinden iki güçlü aday yarışacağa benziyor. Libya hükümetinin İçişleri Bakanı Fethi Başağa en güçlü aday olarak görülüyor. Başağa’nın adı bu makam için uzun süreden beri geçiyor. Başağa’nın Mısır ve Fransa ziyaretleri de bu paralelde hazırlık adımları olarak yorumlanmıştı.

Misratalı diğer aday ise halen Serrac’ın birinci yardımcılığı görevini yürüten Ahmed Muaytik. İş adamı kökenli bir siyasetçi olan Muaytik, 4 Mayıs 2014 tarihinde Libya Parlamentosu tarafından başbakan olarak seçilmiş, ancak ülkenin içinde bulunduğu şartlar nedeniyle 9 Haziran’da istifa etmişti.

Libyalılar bu fırsatı iyi değerlendirmeli

AA muhabirine konuşan Libyalı siyaset bilimci Sunusi İsmail ülkeyi seçime götürecek olan yürütme temsilcilerini seçme mekanizmasının adil olduğunu ve Libyalıların yeni siyasi figürlerin ortaya çıkacağı ve rollerin yeniden dağıtılacağı bu fırsatı iyi değerlendirmeleri ve zaman kaybetmeden sonuca gitmeleri gerektiğini ifade etti.

Ateşkesin anlaşma maddelerinden biri olan Rus paralı askerlerinin ülkeden çekilme şartını Moskova’nın hayata geçireceği konusunda bir belirsizlik olduğunun altını çizen İsmail, “Önümüzdeki seçimler her şeyin belirleneceği, yürütme ve yasama organlarının aynı anda ortaya çıkacağı bir seçim olabilir” dedi.

İsmail, ülke seçime giderken anayasa değişikliğinin de yapılmış ve halk oyuna sunulmuş olması gerektiğini; aksi takdirde anayasası olmayan bir yürütmenin işbaşına geleceğini öngörüyor.

Ülkenin beş yıl daha kaybetmesi endişesi

Libya Vatan Partisi Siyasi Büro Şefi Cibril ez-Zavi ise AA muhabirine, başlangıçta “Libya Siyasi Diyalog Forumu” üyelerinin seçilmesi konusuna itiraz ettiklerini çünkü üyeler arasında ülkenin içinde bulunduğu siyasi durumu tam olarak anlamayan isimlerin bulunduğunu kaydetti.

Libya’da seçim yoluyla işbaşına gelmiş milletvekillerinden oluşan parlamentonun mahkeme kararıyla kapatılması gibi birçok konunun dış müdahaleler nedeniyle içinden çıkılamaz bir hal aldığına vurgu yapan Zavi, yeni oluşturulacak geçici yürütme temsilcilerinin ülkeyi bir beş yıl daha oyalamasından endişe ettiklerini ifade etti.

Yetmiş beş üyenin üç ayrı bölge ayrışması teorisi üzerinden seçilmiş olmasının, ülkedeki bölünmeyi daha da derinleştirebileceğini ve hatta aynı bölge içinde bile parçalanmalara neden olabileceğinde dikkati çeken Zavi, şu ifadeleri kullandı:

“Yürütme temsilcilerini seçme mekanizması iyi hazırlanmış. Herkesin aday olabiliyor olması son derece iyi. Fakat söz konusu makamlara aday olanların devleti yönetme konusunda zayıf kalacak isimler olduğunu düşünüyorum. Bence hükümeti kuracak olan adaylar Başkanlık Konseyi adaylarından daha güçlü. Umarım ki hükümeti oluşturacak bakanlar bu işe daha ehil kişilerden seçilir.

Seçimler için ilan edilen 24 Aralık 2021 tarihinin söz konusu 75 kişi tarafından belirlendiğini, ancak bu konuda yapılmış bir anlaşma ve uluslararası fikir birliği de bulunmadığına işaret eden Zavi, "Başkanlık Konseyi başkanı bir yıl için seçilmişti ancak beş yıldır işbaşında. Bu defa seçilecek olanın da uzun süre aynı görevde kalması ve ülkeye zaman kaybettirmesinden endişe ediyorum” diye konuştu.

Gelinen aşamada Libya’da yeni bir döneme girilmek üzere olunduğu, kartların yeniden karılmaya başlandığı ve siyasi rollerin tekrar değişeceği değerlendiriliyor.