Moritanya’daki çöl kütüphaneleri

Walata kütüphanesi Moritanya'nın başkenti Novakşot'un 1300 km güneydoğusunda yer almaktadır. Orada korunan elyazmaları Moritanya çölünün tarihi ve uygarlığını anlatır.

Kütüphanenin binası kırmızıdır ve bu renkle, şehrin eski binalarının arasında belirgin şekilde göze çarpar. Bu kütüphanenin bir kısmında İslami eserler korunmaktadır.

Walata Elyazmaları kütüphanesi 1990'larda Moritanya'da elyazma nüshası sahiplerinin çabası ve İspanyol-Arap Merkezi işbirliğiyle kuruldu.

Bu kütüphanede 2500 elyazma Kur'an-ı Kerim nüshası korunmaktadır. En eski elyazma nüshası 5. yüzyıla ait Kur'an-ı Kerim tefsiridir. Walata kütüphanesi dünyanın dört bir yanından araştırmacılar için bir referans noktasıdır.

Bir Batı Sahara ülkesi olan Moritanya İslam Cumhuriyeti eski bir Fransız sömürgesi. Fransa'dan bağımsızlığını 1960 yılında alabilmiş, şu anda yaklaşık 3.7 milyon nüfusa sahip. Ülkenin çok büyük bir bölümü çöllerden oluşuyor. 

Moritanya İslam'ın yüzyıllardır yoğun biçimde yaşandığı bir ülke. Hayatlarını çölde devam ettiren kimselerin dahi bir yerden bir başka bir yere giderken devenin sırtına ilk yükledikleri şey kitap sandukası oluyor. 

Ülkede belagat oldukça gelişkin. Bu sebeple Arapça'da Moritanya için 'devle melayin şair' yani 'Milyonlarca şairin ülkesi' gibi bir deyiş var. 

Ülkedeki el yazma eserleri Almanlar 19. Yüzyıl sonu 20.Yüzyıl başında neredeyse eksiksiz kataloglamışlar. TİKA'dan ve Süleymaniye Kütüphanesi'nden uzmanlar bu Alman kataloğunu da dikkate alarak ülkedeki el yazma eserler üzerine bazı çalışmalar yürütüyorlar.

Ülke nüfusunun önemli bir kısmı halen çölde yaşıyor. Şehirlerin çevrelerinde ise çadır kentler bulunuyor. 

Moritanya'da 3'ü özel 4 üniversite bulunuyor.  Nouakchott Üniversitesi ülkedeki tek devlet üniversitesi. Rektör fiziki koşulları da yeterli olmayan üniversitenin nitelikli öğretim üyesi ihtiyacı olduğunu Türkiye'nin işbirliğine çok ihtiyaç duyduklarını söylüyor.

Nüfusun yarıdan fazlası hafız

Ülke nüfusunun % 50'den fazlasının hafız olduğu iddia ediliyor. Kur'an eğitimi ise hala geleneksel usullerde devam ediyor. Yani luh adı verilen tabletlerin üzerine hoca Kur'an'dan ezberlenmesi gereken bölümü kömür kalemi ile yazıyor. Öğrenci yazılan kısmı ezberledikten sonra 'luh'unu yıkayıp kurutuyor ve yeni ezberinin yazılması için hocasına geri getiriyor. Bu durum öğrenci kendi ezberini kendisi tahtaya yazabilecek noktaya gelinceye kadar devam ediyor. Hal böyle olunca ülkede kitap biçiminde Kur'an'ı olan insan sayısı çok az.