Eski Delhi'nin hafızası: Fatehpuri Camii

Delhi’nin soluksuz atan kalbi Chandi Chowk’ta konuşlanan Fatehpuri Camii, klasik Babürlü mimarisinin özgün örneklerinden biri olarak dikkat çekiyor. Camii, 1650 yılında Şah Cihan'ın eşlerinden biri olan Fatehpuri Begüm tarafından yaptırılmıştır. Babür mimarisinin ihtişamının güzel bir örneğini yansıtan cami, geçmişten günümüze değin önemli tarihi olaylara tanıklık eden sessiz bir izleyici olarak durmaktadır.

Köşelerinde yükselen iki minarenin kuşattığı Fatehpuri Camii, Eski (Old) Delhi’nin gündelik telaşı, kargaşası ve yoğun nüfusu arasında sığınılacak bir liman gibi duruyor.

Eski Delhi’nin merkezi Chandi Chowk, pek çok dinin ve kültürün iç içe geçtiği, 24 saat canlı bir mekân olarak biliniyor.

Bölgede, beş farklı inancın ibadethaneleriyle ayni güzergâhta karşılaşmak mümkün: Hindu ve Caynist mandırları, Sih tapınağı, cami ve kilise.

Dar ve kalabalık sokakları, köşe başlarını tutan sokak satıcıları, tatlıcıları, rikşalarına yolcu kapmaya çalışan şoförleri, korna ve siren sesleri, sokakta yatan kimsesizler ve dilenciler ile nefesleri kesen yoğun baharat kokusu arasında sizi Fatehpuri Camii karşılıyor…

Fatehpuri Camii mimari açıdan İran ve Hint tasarım unsurlarıyla Babürlü klasisizmini birleştirmiştir. Ana malzemesi kırmızı kumtaşı olan caminin yedi kemeri bulunmaktadır, merkezi ana kemer (“piştak”) en yüksek olandır. Camiye girişler üç farklı kapıdan sağlanmaktadır.

Biri Chandi Chowk'taki meşhur Kızıl Kale istikametinde, diğer ikisi ise caminin kuzey ve güney tarafındadır. 4 metre yüksekliğe sahip Buland Darwaza (Zafer Kapısı), caminin ana girişine çıkıyor. Kapının Şah Cihan’ın babası Cihangir Şah’ın Gujarat’taki askeri zaferine saygı nişanesi olarak inşa edildiği söyleniyor. Caminin yanlarında tek ve çift katlı olmak üzere daireler bulunmaktadır ve buralarda Kur’an talebeleri ile camii görevlileri ikamet etmektedir.

Caminin merkez avlusu kırmızı taşlarla döşenmiştir. Ana kemerin her iki tarafında 3,6 metre aralıkla iki veranda, çatısında biri ana olmak üzere 3 kubbe vardır. Bu kemerler ve kubbeler beyaz mermer şeritlerle süslenmiştir. Babür döneminde cami çeşmeler ile donatılmıştır. Ayrıca avluda abdest almak için tasarlanmış beyaz mermerden bir havuz bulunmaktadır. Cami içindeki minber yine mermerden yapılmıştır ve dört basamaklıdır. Caminin her iki yanında kırmızı taş sütunlar bulunur. Üç buçuk feet yüksekliğinde bir platform üzerine inşa edilmiş olan cami, iki heybetli minare ile çevrilidir.

1857'deki Sipahi Ayaklanması sırasında Hintli askerlerin Fatehpuri Camii’ne sığındıkları ve İngilizlere karşı bağımsızlık için mücadele ettikleri anlatılıyor. Hareketin bastırılmasından sonra İngiliz birlikleri camiyi işgal ettiler ve camide ciddi hasarlara yol açtılar.

Çoğu İngiliz askerin isimlerini caminin kırmızı kumtaşı duvarlarına oyduğu belirtilmektedir. Öte yandan Sipahi İsyanı’nın ardından İngilizlerin caminin bir bölümünü bir Hindu tüccarı olan Lala Channa'ya sattığı, daha sonradan Müslümanların yoğun tepkisi karşısında Kraliçe Victoria’nın emriyle bu kısmın Müslümanlara tekrar tahsis edildiği bilinmektedir.

Caminin avlusunda yirmiden fazla mezar bulunmaktadır.

Bunlar bir dönem caminin imamlığını yapan Hazret Nanu Şah, Müftü Mohd Mazharullah Şah, Mevlana Mohd Ahmed’dir. 

Ayrıca Çiştiyye şeyhi olan Şah Selim Çişti'nin beyaz mermerden bir mezarı vardır. Bu türbenin sağında Şah Selim Çişti ailesinin mezar taşları bulunmaktadır. Babürlüler döneminden beri caminin imametini Şii aileler yapmaktadır; şu anda imamlığı Dr. Müftü M. Mukarram Ahmed yürütmektedir.

Fatehpuri Camii’nde, Ramazan ve Kurban Bayramı çeşitli özel etkinliklerle kutlanmaktadır. Özellikle Ramazan ayında cami ve çevresi yoğun kalabalıklara ev sahipliği yapıyor. Öte yandan caminin hemen arkasına inşa edilen dünyanın en ünlü baharat pazarı Khari Baoli, envai çeşit bitki ve baharatın satış ve dağıtım noktasıdır.

Khari Baoli’nin çok katlı pasajının burcundan Fatehpuri Camii’ni ve Eski Delhi’yi panoramik olarak seyretmek mümkündür.

Kaynak: Mecra/Abdulkadir Aksöz