Twitter Edebiyatı Öldürüyor mu?

Türkiye’nin En Başarılı 10 Startup’ı

Donald Trump'ın bir şairle ortak bir yanı olsaydı, Homer olurdu. Homer, Antik Yunanistan'dan okuma-yazma öncesi bir şair iken, Trump, sözlü olarak bilgilendirilmeyi tercih eden, haberlerini televizyondan alan ve mümkün olduğu kadar az okumayı sevdiği için övgü alan bir ABD başkanıdır. Homer konuşmayı “kanatlı kelimeler” olarak ifade eder, çünkü konuşulan kelime göz açıp kapayıncaya kadar uçar. Trump Twitter'ı kullanmayı sever - bir kuş logosu taşıyan “kanatlı kelimenin” dijital eşdeğeri.

Homer, kolay ezberleme için “akıllı Odysseus” veya “bilge Nestor” gibi tekrar yöntemleri kullanır. Trump, kolay "hashtagization" için "çarpık Hilary" veya "uykulu Joe" gibi tekrarlayan catch phrases ve takma adların ustasıdır.

Yüksek Kültür Öldü mü Dediniz?

Homer, bilginin sadece sözlü olarak aktarıldığı zamanlarda yaşasa da, Trump yazılı kelimeye mümkün olduğunca az başvuruyla başkan olmayı başardı. Daha doğrusu, Twitter’ın 240 karakteri yeterliydi. Fakat bugün kitle iletişimi söz konusu olduğunda sorun Trump ve Twitter'dan daha mı büyük? Twitter yaşı aslında yazı sonrası bir yaş mı? Yazılı kelimenin karakterini ve sonuçlarını anlamak için, küçük bir tarih yardımcı olabilir.

Yazılı Çağ

Kanadalı medya bilim adamı Marshall McLuhan ve Toronto İletişim Okulu meslektaşları, Homer'in “akustik çağından”, sözlü şairleri Homer ve Hesiod'u “Cumhuriyetinden” yasaklayan Platon'un “yazılı çağına” geçişi izledi. Platon sözlü olarak iletilen bilginin yeni bilgi edinmeyi sınırlandırdığından endişe duyuyordu, çünkü yüzlerce yıl boyunca okuryazar olan Yunanlılar yeni bilgi edinmeye geçmek yerine sadece aynı sözlü destanları ezberden okuyabiliyorlardı.

Sözlü Sokratik diyalogları yazan Plato, iletişim tarihinde yeni bir dönem ortaya koydu. Okuryazarlık, kabile ezberlemesinin yerini, sonunda Batı liberal demokrasisinin ve düşünce biçiminin temelini oluşturacak olan özel analiz ve incelemeyle değiştirdi. Kulağın akustik yaşı, gözün hakim olduğu yazılı yaşa yol açtı. McLuhan'ın “Gutenberg Gökadası” nda söylediği gibi, göz Yunanca'yı kötüleştirdi, çünkü artık sadece âhinden duydukları hakkında özel bir “bakış açısına” sahip olabiliyordu.

Gutenberg'den birkaç yüzyıl sonra Nietzsche, “Alman yüksek sesle okumuyor, kulak için değil, sadece gözleriyle okuyor: kulaklarını çekmeceye koydu.” Derdi. Birkaç yıl önce Google, McLuhan’ın bu doodle ile iletişim tarihindeki farklı dönemleri anlamasını gösterdi.

Ancak 20. yüzyıl radyo, televizyon ve internet ile kulağı çekmeceden geri getirdi. Elektronik çağ, kitle iletişiminin bir kez daha akustik bir form almasına izin verdi. Her teknoloji gibi, amaç da her zaman kolaylık, hız ve kullanım kolaylığıdır ve iletişim söz konusu olduğunda, konuşulan kelimeden daha kolay bir şey yoktur. Örneğin, Siri ve Alexa bu nedenle tasarlandı.

Paradoksal olarak, daha hızlı ve daha verimli kitle iletişimi dijital çağda olur, Homer'in akustik çağına yaklaşır. "Geleceğe doğru geri yürüyoruz," diye uyardı McLuhan internetten yıllar önce. Veya Harold Innis'in “İletişimin Önyargısı” nda yazdığı gibi, “İletişimdeki gelişmeler… anlaşılması güçtür.”

Bugün, yazılı kelime baskınlığını yitirir ve kitaplar artık ne dijital ne de kağıt üzerinde iletişimin baskın ortamı değildir. Çeşitli çalışmalar, dijital ve sosyal medya kullanımının aksine Batı'da okumanın istikrarlı bir şekilde azaldığını göstermektedir. Elektronik hızlı bilgi çağında, kitabın durumu birincil bilgi kaynağı olmaktan çok iyi hissettiren bir plaj arkadaşı olarak ayrılmıştır.
Basit okuma eylemi, neredeyse bir yavaş okuma sanatı biçimine dönüşür. Kitaplar dijital çağda o kadar “yavaş” oluyor ki, manifestolar ve hareketlerle yeniden canlandırılmaları gerekiyor. TV, podcast'ler, sesli kitaplar, YouTube ve Netflix'in hakim olduğu bu yeni “akustik” ortamda, yazılı kelime yetişmeli ve uyum sağlamalıdır. Hız ve kolaylaştırma açısından konuşulan kelimeye daha yakın olmalıdır. Bu da bizi, kitle iletişiminin kamusal alanındaki Siri ve Alexa'ya eşdeğer olan Twitter'a getiriyor.

Kısa, Sonuçsuz Bilgi Patlamaları

Twitter’ın akustik özellikleri adın kendisinde zaten ima ediliyor. CEO'su Jack Dorsey'e göre, isim “kısa bir sonuçsuz bilgi patlaması, kuşlardan cıvıltılar” olarak tanımlanıyor. Trump, Twitter'ı konuşulan bir kelime gibi kullandığını itiraf ediyor: “Birisi benim hakkımda bir şey söylediğinde, twitter'e gidebilirim ve onunla ilgilenirim... Diğer şekilde konuşmayı asla denemem.” ABD başkanı hashtag'lerde bile konuşuyor. Bu tabir o kadar popüler oldu ki, Twitter bunu satın almaya ve bir emojiye dönüştürmeye bile çalıştı.

Hashtag, Homer’ın akustik günlerinde zaten kullanılan bir hile olan, tanınabilir ve akılda kalıcı olması gereken bir anahtar sözcüktür. Şimdiye kadar tüm sosyal medyada mevcut olan hashtag, Homeric şiir gibidir: Birinin etkisi olana kadar tekrarlamaya devam etmesi gerekir. Bir hashtag ne kadar yaygın kullanılırsa, kamu söyleminde o kadar etkili olur. Çok karmaşık konular basit bir kelime kümesine dönüşür ve küresel siber alanda konuşulan bir kelime gibi “uçar”.

Ne #Brexit ne de #MeToo, bugün onları tanıdığımız şekilde yaratıcıları tarafından tasarlanmamıştı. Düşünce kuruluşu Brueghel tarafından yapılan bir araştırma, #Brexit hashtag'ini analiz etmenin, 2016 AB referandumunun sonucunu tahmin etmek için, fikir anketlerinin, bahis oranlarının ve siyasi uzmanların öngördüğünden daha doğru olduğunu buldu. Bir şey bir hashtag haline geldiğinde, popüler kullanımın gücü ile kendi başına bir şeye dönüşür.

İşte burada karmaşık demokratik tartışmalar yaşar. Politikacılar ve aktivistler siyasi tartışmaların kontrolünü daha az kontrol ederler ve tıpkı Homeric destanlarından tamamen etkilenen Yunan dinleyiciler gibi hashtaglerin kendileri tarafından yönetilirler. Teknoloji bizi Homer'in akustik çağına geri mi getiriyor? Eğer öyleyse, mevcut liderlerimizi daha iyi anlamak için belki de eski kahramanları inceleyeceğiz.