Türk Eğitim Sisteminde Yönetim Sorunları

İlk defa yönetici olarak görevlendirilecekseniz yukarıdaki şartları sağladıktan sonra ÖSYM’nin yaptığı EKYS (Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme Sınavı)’ye katılmanız ve 60 üzeri puan almanız gerekiyor. Eğer tüm bu koşulları sağladıysanız sözlü sınava girmeye hak kazanıyorsunuz. Sözlü sınavda kapalı zarflar içinden rastgele seçtiğiniz 3 soruya elinizden geldiği kadar cevap vermeye çalışıyorsunuz. Gerisi tabi ki ilgili komisyonun takdirine kalıyor. Yazılı sınavınızın %60’ı, sözlü sınavınızın %40’ı hesaplanarak görevlendirilmeye esas puanınız oluşturuluyor.

Geçtiğimiz yıllarda yönetici görevlendirmelerinin sadece sözlü sınav ile yapıldığı düşünüldüğünde mevcut sistem biraz daha adil gözüküyor. Fakat yazılı sınav, konu ve soru dağılımlarına baktığımızda pek de amaca hizmet etmediğini görüyoruz.Okullarımızda idareci görevlendirmek için yazılı sınav yapıyorsan lise talebesini sınav yapıyormuş gibi coğrafya, tarihi sormazsın. Bu bilgiler değersiz demiyorum. İdareci seçmek için yapılacak sınavda gerek yok diyorum. Pek doğru bulmasam da merkeziyetçi bir yönetim anlayışına sahip eğitim sistemimizde mevzuat konusundan sadece 8 soru soruluyor. Değerler eğitiminden ve etik ilkelerden de sadece dörder soru bulunuyor. Öncelikle yazılı sınav konu ve soru dağılımları yeniden gözden geçirilmelidir. Eğer ‘’Mevzuat, Eğitim Bilimleri, Değerler Eğitimi ve Etik’’ konularına ağırlık verilirse yapılan yazılı sınav daha işlevsel olacaktır.

Sözlü sınavların belli bir gruba ya da kitleye ayrıcalık tanıdığı düşünülmektedir. Bundan dolayı da her dönem belirli kesimlerce tepki çekmiştir. Ülkemizdeki mülakat yöntemine baktığımızda da haksız bir tepki olmadığı ortadır. Herhangi bir yazılı dayanağı olmamasına rağmen mülakatın varlığından doğan güvensizlik algısını dağıtmak için, geçtiğimiz iki sözlü sınav döneminde adaylara yazılı sınavda aldıkları puanın aynısı verildi. Madem yazılı sınav puanının aynısını vereceksiniz neden mülakat yapıyorsunuz diye sorarlar adama. Buradaki tutarsızlık bile okullarımıza idareci seçme ve görevlendirme konusunda ne kadar yetersiz olduğumuzu gösteriyor. Yazılı sınav bir idarecinin uygulama performansını yansıtmayacağı için sözlü sınav illaki olmalıdır. Yönetim araç ve gereçlerini kullanma, liderlik, problem çözme, insan kaynakları yönetimi gibi genel becerileri ölçmelidir.

Ülkemiz çocuk ve gençlerinin eğitimi okullarımızda gerçekleştiriliyor. Geleceğimiz okullarımızda inşa ediliyor. Bunun için geleceğimizin ilmek ilmek işlendiği kurumlarda; derdi koltuk olmayan, çalışan, çalıştıran, birlik ve beraberliği sağlayarak sorumluluk alanındaki kişi ve grupları doğru yönlendiren, kurum içi huzuru sağlayarak öğretmen, öğrenci ve diğer tüm çalışanlar için güvenli bir ortam hazırlayan, insana insan olduğu için değer veren, sorumluluk almaktan korkmayan, cesur, adil, demokratik ve çağı yakalamış liderlere ihtiyaç vardır. İşte mülakat bu liderleri tespit etmeye hizmet ediyorsa anlam ve önem kazanacaktır. Aksi takdirde “Mülakat Sorunu, Liyakat Sorunu” sloganlarını daha çok duyacağız.

Ne yazık ki okullarımızdaki eğitim yönetimi sorunu, sadece idareci seçme yöntem ve usulüyle bitmiyor üstelik. Sıcak bir çay alın öyle devam edelim.

Türkiye’de “Meslekte esas olan öğretmenliktir.’’ anlayışından okul yöneticiliği uzmanlık olarak görülmemektedir. Oysaki okullarımızın yönetim alanında eğitim almış, akademik performansı yüksek, yenilikleri takip eden ve üreten uzman liderlere ihtiyacı vardır fakat mevcut düzene bakıldığında bırakın uzmanı herhangi bir idareci bulmak bile bazen mümkün olmuyor. Çünkü idarecilik öğretmenler tarafından angarya olarak görülüyor. Okul idareciliği, yüklenen sorumluluk ile kıyaslandığında yetki bakımından ve ekonomik açıdan herhangi bir avantaj sağlamıyor. Sınavlara girerek ilk defa idareci olmak isteyen öğretmenlerin büyük çoğunluğu; tıkanan tayin sistemini delerek bir yerden başka bir yere tayin olma amacıyla başvuruda bulunuyor. Eski idarecilerle biraz sohbet ederseniz de birçoğunun serzenişini dinlemek zorunda kalırsınız. Haksız da değiller hani...

Eğitim yöneticiliği profesyonellik ister. Tıpkı ABD, İngiltere ve Avustralya gibi gelişmiş ülkelerde nasılsa ülkemizde de eğitim yönetimi uzmanlık alanı olmalıdır ve geliştirilmelidir. Mevcut idareciler hizmet içi eğitimlere tabi tutulmalı, gerekli şartları taşımayan idareciler sistemsel olarak elenmelidir. Eğitim yöneticilerinin yetkileri arttırılmalı merkezi yönetim anlayışından biraz olsun uzaklaşılmalıdır. Parasal açıdan desteklenerek tercih edilebilir hale getirilmelidir. Bu sayede yönetici olmak isteyen eğitimci sayısı artacak ve sistem daha fazla seçenek arasından en iyileri seçmiş olacaktır.

Eğitim sistemimizin merkeziyetçi yapısının eğitim yönetimini olumsuz etkilediği konusuna az evvel değinmiştim. Bunu biraz daha açmak istiyorum. Eğer bir sistem merkeziyetçi bir anlayışla işliyorsa burada yetki ve sorumluluk dengesi iyi ayarlanmalıdır. Aksi takdirde çeşitli yönetimsel problemlerle karşı karşıya kalırız ya da sistemden istediğimiz verimi alamayız. Türk eğitim sisteminde de merkeziyetçi bir yapı hakimdir. Buna bağlı olarak okul idarecilerinin yetkileri oldukça kısıtlıdır. İş sorumluluk yüklemeye geldiğinde ne var ne yok okul idaresinin üzerine yıkılmış durumdadır. Okulu ve paydaşlarını ilgilendiren büyük küçük ne kadar sorun varsa sorumlusu okul idarecileridir. Karşılaşılan problem ile ilgili uzman olmana falan gerek yok. Yukardan aşağı sorumlusun derler ve biter. Sorun çıkmazsa her şey güllük gülistanlıktır. Sorun çıkarsa da vurun abalıya…